Czym jest wrażliwość i nadwrażliwość? Psycholog i psychoterapeuta na blogu.

Nadwrażliwość i wrażliwość są dwoma terminami często używanymi w kontekście opisu reakcji emocjonalnych i percepcji na bodźce zewnętrzne. Pomimo że mogą być mylone, łączone  lub używane zamiennie, różnią się one pod wieloma względami. 

Nadwrażliwość jest stanem, w którym osoba doświadcza wyjątkowo silnych reakcji na bodźce zewnętrzne, takie jak dźwięki, światło, zapachy lub dotyk. Osoba nadwrażliwa może odczuwać te bodźce jako przytłaczające lub nieprzyjemne, co prowadzi do silnego dyskomfortu emocjonalnego i fizycznego.

Wrażliwość odnosi się do zdolności do odczuwania subtelnych różnic w otoczeniu, emocjach innych osób lub sytuacjach społecznych. Osoba wrażliwa może być bardziej empatyczna i zainteresowana szczegółami, wykazując większą wrażliwość na potrzeby innych osób.

Czy geny mają coś z tym wspólnego

Przyczyny nadwrażliwości i wrażliwości mają podłoże biologiczne. Badania sugerują, że niektóre osoby mogą mieć genetyczne predyspozycje do nadwrażliwości, która może być dziedziczona. Badania genetyczne przeprowadzone w ostatnich latach wykazały, że istnieje pewne powiązanie między wariantami genów związanymi z układem nerwowym i procesami neuroprzekaźnikowymi a nasileniem reakcji emocjonalnych i percepcją bodźców zewnętrznych. Tym samym wzrasta lub maleje poziom wrażliwości czy nadwrażliwości u ludzi .

 Serotonina jest neuroprzekaźnikiem znanym z regulacji nastroju i emocji. Badania wykazały, że warianty genów związanych z transportem serotoniny mogą wpływać na nasilenie reakcji emocjonalnych. Na przykład wariant genetyczny w genie transportera serotoniny (5-HTT) został powiązany z większą wrażliwością na stres i zwiększonym ryzykiem wystąpienia depresji(m.in. badanie Uher 2011)

Dopamina jest kolejnym neuroprzekaźnikiem związanym z regulacją emocji i motywacji. Badania sugerują, że pewne warianty genów kodujących receptor dopaminowy D4 mogą wpływać na nasilenie reakcji emocjonalnych oraz na indywidualną wrażliwość na nagrody i ryzyko. Na przykład wariant genetyczny DRD4 7R został związany z większą wrażliwością na stres i podatnością na zaburzenia nastroju(m.in.badanie Munafo 2008)

Kortyzol jest hormonem stresu, który odgrywa ważną rolę w regulacji reakcji emocjonalnych. Badania sugerują, że warianty genów związanych z regulacją poziomu kortyzolu mogą wpływać na nasilenie reakcji na stres i lęk. Na przykład warianty genów w osi HPA (oś podwzgórze-przysadka-nadnercza) są powiązane z różnicami w reakcji na stres i podatnością na zaburzenia lękowe.(m.in. badanie Klengel 2013)

Oksytocyna to hormon i neurotransmiter związany z tworzeniem więzi społecznych i regulacją interakcji społecznych. Badania sugerują, że warianty genów związanych z receptorami oksytocyny mogą wpływać na nasilenie reakcji emocjonalnych i społecznych. Na przykład wariant genetyczny w genie OXTR został powiązany z różnicami w postrzeganiu emocji innych ludzi i interakcjach społecznych(m.in. badanie Rodrigues 2009)

Oczywiście geny nie są jedynym czynnikiem wpływającym na nasilenie reakcji emocjonalnych i percepcję bodźców zewnętrznych.

Środowisko, doświadczenia życiowe i inne czynniki również odgrywają istotną rolę w kształtowaniu tych procesów. Jednakże  badania genetyczne dostarczają wglądu w potencjalne, biologiczne podstawy różnic indywidualnych w reakcjach emocjonalnych i percepcji.

Wpływ otoczenia

Środowisko, w jakim się rozwijamy, może mieć również wpływ na poziom nadwrażliwości i wrażliwości.

Czynniki takie jak wczesne doświadczenia traumatyczne, stres w rodzinie, przemoc czy zaniedbanie mogą zwiększać podatność na nadwrażliwość emocjonalną w późniejszym życiu.

Z drugiej strony, przyjazne otoczenie wraz z  stabilnymi relacjami rodzinnymi oraz wsparcie emocjonalne, może pomóc osobie rozwijać zdrową wrażliwość i umiejętność radzenia sobie z emocjami.

Relacje budują naszą wrażliwość

Relacje międzyludzkie są ważnym czynnikiem wpływającym na nadwrażliwość i wrażliwość.

Osoby, które doświadczyły trudnych relacji interpersonalnych, odrzucenia czy przemocy emocjonalnej, mogą rozwijać nadwrażliwość jako mechanizm obronny.

Natomiast osoby, które miały korzystne i wspierające relacje, mogą rozwijać zdrową wrażliwość wobec potrzeb innych i umiejętność empatycznego porozumiewania się.

Nasze myślenie a poziom wrażliwości

Procesy poznawcze odgrywają również ważną rolę w rozumieniu nadwrażliwości i wrażliwości.

Osoby z tendencją do nadwrażliwości mogą mieć skłonność do negatywnych interpretacji bodźców zewnętrznych, nadmiernej analizy sytuacji i przeciągania emocjonalnego znaczenia określonym wydarzeniom. 

W przypadku wrażliwości, poznawcze skłonności do wnikliwego zauważania szczegółów i subtelnych różnic mogą wpływać na wyższą wrażliwość na otoczenie społeczne.

Temperament

Okazuje się , że introwersja lub ekstrawersja, mogą wpływać na poziom nadwrażliwości i wrażliwości.

Osoby o introwertycznym temperamencie mogą być bardziej wrażliwe na bodźce zewnętrzne, preferując spokojne i ciche otoczenie.

Z kolei osoby ekstrawertyczne mogą być bardziej wrażliwe na otoczenie społeczne, angażując się w interakcje z innymi.

Warto także zauważyć, że nadwrażliwość i wrażliwość mogą występować także niezależnie od introwersji lub ekstrawersji. Istnieją introwertycy o niskim poziomie wrażliwości i ekstrawertycy o wysokim poziomie wrażliwości.

Problemy współwystępujące

Nadwrażliwość i wrażliwość mogą często towarzyszyć innym problemom zdrowotnym i psychicznym.

Nadwrażliwość emocjonalna może predysponować do występowania zaburzeń lękowych, takich jak zespół lęku uogólnionego (GAD), fobie społeczne, czy napady paniki.

Osoby nadwrażliwe mogą mieć trudności z radzeniem sobie z intensywnymi emocjami, co może prowadzić do chronicznego stresu i zmęczenia. Ponadto, mogą być bardziej podatne na negatywne skutki stresu, takie jak problemy związane z układem odpornościowym, układem pokarmowym, bóle głowy czy bezsenność.

Osoby wrażliwe natomiast mogą być bardziej podatne na przeciążenie emocjonalne, znużenie i wyczerpanie. Wrażliwość emocjonalna może również stanowić czynnik ryzyka dla wystąpienia depresji.

Osoby o wysokiej wrażliwości mogą doświadczać głębszych i dłużej trwających epizodów smutku i niskiego nastroju. Mogą również wykazywać większą skłonność do internalizowania stresu i negatywnych emocji, co może zwiększać ryzyko depresji.

Ponadto, nadwrażliwość i wrażliwość mogą wpływać na funkcjonowanie społeczne.

Osoby nadwrażliwe mogą mieć trudności z regulacją emocji w relacjach międzyludzkich i mogą unikać sytuacji społecznych ze względu na obawę przed nadmiernym stresem.

Natomiast osoby wrażliwe mogą mieć tendencję do głębszego i intensywniejszego odczuwania emocji innych ludzi, co może prowadzić do większej empatii, ale również do przeciążenia emocjonalnego.

Ważne jest, aby zrozumieć, że nadwrażliwość i wrażliwość same w sobie nie są zaburzeniami psychicznymi, ale mogą przyczyniać się do podatności na nie.

W przypadku, gdy nadwrażliwość i wrażliwość utrudniają codzienne funkcjonowanie i powodują znaczne cierpienie, ważne jest zasięgnięcie pomocy specjalisty, takiego jak psycholog czy psychiatra.

Nadwrażliwość i wrażliwość są dwoma różnymi stanami, które mają swoje unikalne cechy i przyczyny.

Choć mają podłoże biologiczne, środowiskowe, poznawcze, relacyjne i temperamentalne, ważne jest zrozumienie, że nadwrażliwość i wrażliwość nie są jednoznacznie negatywne ani pozytywne.

Obie te cechy mają swoje mocne strony, które mogą przyczyniać się do twórczości, empatii i głębszego zrozumienia świata.

W obu przypadkach kluczowym elementem jest rozwijanie umiejętności radzenia sobie z silnymi emocjami i znalezienie zdrowej równowagi w sytuacjach trudnych czy stresowych.

Blog Holistyczna. Beata Matys-Wasilewska. Psycholog i psychoterapeuta.

Strona www stworzona w kreatorze WebWave.