I nie opuścisz mnie. Dlaczego relacje zależne są toksyczne? Psycholog i psychoterapeuta na blogu.

Relacje zależne to jedne z trudniejszych emocjonalnie związków, w których jedna osoba jest uzależniona emocjonalnie od drugiej. Ta zależność prowadzi do sytuacji, w której jedna ze stron stara się za wszelką cenę utrzymać związek, nawet kosztem własnego zdrowia, niezależności czy innych relacji. Przerwanie czy zakończenie relacji zależnej jest karkołomnym procesem gdyż zależny partner często nie godzi się na rozstanie, mści się za doznane krzywdy i niespełnione oczekiwania, stosując emocjonalne szantaże lub groźby.

Jak Powstają Zależne Relacje?

Relacje zależne często zaczynają się od pozornie zdrowych więzi, gdzie obie strony są zaangażowane i dbają o siebie nawzajem. Jednak z czasem, jedna strona zaczyna dominować, kontrolować i wymagać coraz większego zaangażowania od drugiej strony. Kluczowym elementem jest tu potrzeba kontroli i władzy, która często wynika z głębokiej niepewności i lęku przed porzuceniem przez partnera.

Lęk przed Porzuceniem

Teoria przywiązania (attachment theory) sugeruje, że wczesne relacje z opiekunami kształtują wzorce przywiązania i zaufania u dzieci. Głęboko zakorzeniony lęk przed porzuceniem ma swoje podłoże w traumatycznych doświadczeniach z dzieciństwa. Brak stałej opieki rodzicielskiej czy doświadczenie wielokrotnego zaniedbywanie potrzeb dziecka utrwala przekonanie o byciu niechcianym i odrzucanym przez bliskich. W dorosłym życiu doświadczenia te przejawiają się w lęku przed porzuceniem.

Lęk przed porzuceniem przez partnera zniekształca naturalne mechanizmy przywiązania partnera. Pierwsze relacje romantyczne, w których doszło do porzucenia lub zdrady może jeszcze bardziej nasilać lęk przed kolejnym odrzuceniem.

Osoby, które doświadczają tego typu lęków, mogą przejawiać nadmierne przywiązanie do partnera, dążąc do stałego potwierdzenia jego obecności i zaangażowania, domagając się atencji i nieustannego spędzania z nim czasu.

Niska Samoocena

Głęboko zakorzenione przekonanie o własnej niskiej wartości i braku akceptacji siebie może prowadzić do przekształcania się relacji w związek zależny. Partnerzy, którzy czują się niepewnie w relacjach czy wręcz uważają , że są niegodni miłości, mogą starać się za wszelką cenę utrzymać relację, nawet jeśli jest ona dla nich krzywdząca. Osoba w relacji zależnej często rezygnuje z własnych potrzeb i życiowych celów na rzecz partnera, tylko po to by partner nie odszedł. Może zatracać się w tym kim jest i czego chce w życiu.

Badania wykazują, że osoby z niską samooceną są bardziej narażone na angażowanie się w relacje przemocowe, zarówno fizyczne, jak i emocjonalne. Mogą być bardziej podatne na manipulację, kontrolowanie czy wręcz emocjonalną przemoc ze strony partnera. Nie potrafią trafnie ocenić sytuacji w jakiej się znalazły szczególnie gdy okresy konfliktów i napięć między partnerami są zastępowane okresami spokoju, dając mylne wrażenie poprawy sytuacji.

Mechanizmy Obronne

Wysoki poziom lęku i niepewności czy związek przetrwa może wzmagać chęć kontrolowania partnera. Poczucie bycia krzywdzonym czy oszukiwanym przez drugą stronę nasila zachowania mściwe i agresywne. Aby utrzymać kontrolę nad relacją partnerzy zaczynają używają przemocy. Przenoszą własne negatywne uczucia i cechy na partnera, obwiniając go za własne frustracje lub niepowodzenia( mechanizm projekcji). Mogą używać gróźb uważając, że stosują jako środka do obrony własnej(mechanizm racjonalizacji). Niekiedy partnerzy stosują agresję pasywną opartą na manipulacji, ignorowaniu partnera lub celowym naruszaniu granic w celu zemsty za domniemane krzywdy.

Trauma z Dzieciństwa

Dzieci, które dorastały w domach z przemocą, zaniedbaniem lub brakiem stabilności emocjonalnej, mogą w dorosłym życiu dążyć do tworzenia relacji, w których odtwarzają podobne wzorce i zachowania. Znajdują one poczucie bezpieczeństwa i przewidywalność w znanym, choć destrukcyjnym schemacie( Trauma bonding). Tworzą silne emocjonalne więzi z partnerami, którzy ich krzywdzą. Więzi te powstają na skutek cykli przemocy i przeprosin, co prowadzi do umacniania przywiązania partnerów do siebie.

W wielu zależnych relacjach partnerzy ponownie odtwarzają się wcześniej przeżyte bolesne doświadczenia. Zjawisko znane jako powtarzanie traumy (trauma repetition) polega na nieświadomym doborze partnera, który umożliwia odtworzenie traumatycznych przeżyć, z nadzieją, że tym razem uda się je rozwiązać. Wejście w znane( nawet jeśli destrukcyjne) wzorce relacji może być sposobem na uzyskanie poczucia kontroli nad sytuacją, którą kiedyś postrzegali jako chaotyczną i nieprzewidywalną.

Wzorce Rodzinne

Osoby, które były świadkami zależnych relacji w rodzinie, nawet nieświadomie mogą uznawać takie zachowania za normę i powielać je w dorosłych związkach. Dzieci wychowywane w środowiskach, gdzie relacje były pełne zależności, manipulacji i braku zdrowych granic, często internalizują te wzorce jako naturalny sposób funkcjonowania w związkach.

Brak umiejętności radzenia sobie z emocjami, komunikacji i rozwiązywania konfliktów może prowadzić do narastania napięć, które eskalują do zachowań destrukcyjnych. Szybkie, nieprzemyślane reakcje na stresujące sytuacje często skutkują kłótniami i eskalacją konfliktów.

Brak bliskości i zrozumienia w relacji prowadzi do nagromadzenia się frustracji , przytłoczenia emocjami i reagowaniu w sposób nadmiernie agresywny. Złośliwe uwagi, krytyka i obwinianie partnera zwiększają napięcie i prowadzą do kolejnych konfliktów.

Manipulowanie partnerem, aby sprawić, że wątpi w swoje postrzeganie rzeczywistości (znane jako gaslighting), może prowadzić do utraty zaufania i poczucia własnej wartości. Natomiast wywoływanie u partnera poczucia winy czy zastraszania go (szantaż emocjonalny) może powodować poczucie uwięzienia i bezsilności.

Nie należy zapominać, że niejednokrotnie relacje zależne mogą wynikać z zaburzeń osobowości ( zależna, borderline, narcystyczna, antyspołeczna) jednego lub obojga partnerów. Zaburzenia te mają kluczowy wpływ dynamikę i skalę problemów występujących w tych relacji i wymagają profesjonalnej pomocy psychologicznej.

Wnioski płynące z badań nad zależnymi relacjami podkreślają znaczenie wczesnego rozpoznania i interwencji. Zależne relacje mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych jakimi są depresje, zaburzenia lękowe, a nawet fizyczne dolegliwości ( bolę głowy, migreny, zaburzenia żolądkowo-jelitowe, problemy skórne, bóle stawów i mięśni itd), wynikające z przeżywanego nadmiernego stresu w relacji.

Zdrowe relacje są fundamentem, na którym opiera się nasze życie. Wpływają one na nasze samopoczucie, zdrowie psychiczne i fizyczne, a także na ogólną jakość życia. Dlatego edukacja na temat dobrych wzorców relacji, obecność bliskich życzliwych ludzi oraz dostęp do wsparcia psychologicznego są tak bardzo kluczowe by każdemu z nas lepiej się żyło.

Blog Holistyczna. Beata Matys-Wasilewska. Psycholog i psychoterapeuta.

Strona www stworzona w kreatorze WebWave.