Popularne hasła coachingowe i motywacyjne książki często przekonują, że „możesz wszystko, jeśli tylko się postarasz”. Ale czy naprawdę chodzi o to, by kobiety jeszcze bardziej się starały? Już teraz udźwignęły podwójny etat – zawodowy i domowy. Problem nie tkwi w ich braku determinacji, ale w nierównym podziale obowiązków i społecznych oczekiwaniach, które nie biorą pod uwagę realnych kosztów psychicznych i fizycznych. Kobiety, które starają się sprostać tym sprzecznym wymaganiom, często wpadają w pułapkę wypalenia. Badania wskazują, że kobiety znacznie częściej niż mężczyźni cierpią na przewlekłe zmęczenie, stany lękowe i depresję – zwłaszcza te, które łączą karierę zawodową z opieką nad dziećmi. Paradoksalnie, jednocześnie rzadziej niż mężczyźni pozwalają sobie na odpoczynek bez poczucia winy.
Wiele kobiet rezygnuje z własnych pasji, kariery czy rozwoju osobistego nie dlatego, że tego nie pragną, ale dlatego, że boją się oceny. Krytyka przychodzi zarówno od społeczeństwa, jak i od najbliższych – matek, babć, mężów, koleżanek. Kobieta, która chce więcej dla siebie, jest często postrzegana jako egoistka, a jej potrzeby umniejszane: „Masz zdrowe dzieci i męża, czego jeszcze chcesz?”.
To blokuje kreatywność i odwagę do podejmowania nowych wyzwań. Jak pokazują badania psychologiczne, ludzie, którzy czują się oceniani i pod presją, wykazują niższą kreatywność, bo ich mózg skupia się na unikaniu błędów, a nie na twórczym myśleniu.
Nie chodzi o to, by mówić kobietom, co powinny robić – chodzi o to, by mogły wybierać bez strachu i presji. Jeśli ktoś chce zostać w domu z dziećmi – to w porządku. Jeśli ktoś chce rozwijać karierę – również. Ale musimy zacząć mówić o tym, że żaden człowiek nie jest zobowiązany do poświęcania się i spełniania oczekiwań innych kosztem siebie.
Kultura perfekcji, w której żyjemy, niszczy zdrowie psychiczne ludzi. Potrzebujemy zmian – w edukacji, w polityce społecznej, w relacjach międzyludzkich. Należy zacząć od najprostszej rzeczy: zaakceptować, że każdy ma takie samo prawo do odpoczynku, do własnych marzeń, do błędów, do bycia sobą – bez usprawiedliwień be względu czy jest mężczyzną czy kobietą.
HolistycznaBlog. Beata Matys Wasilewska. Psycholog i psychoterapeuta
Z czym do terapeuty przychodzą kobiety
Lęk i depresja
Kobiety często pełnią wiele ról społecznych – jako matki, partnerki, pracownice czy opiekunki – co może prowadzić do przeciążenia obowiązkami i zwiększonego poziomu stresu. Wysokie wymagania, jakie sobie stawiają zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym, mogą skutkować przewlekłym lękiem i depresją. Liczne badania wskazują, że kobiety są bardziej narażone na depresję niż mężczyźni, co może wynikać z ich większej wrażliwości emocjonalnej oraz skłonności do przedkładania potrzeb innych nad własne, co w dłuższej perspektywie prowadzi do wypalenia i poczucia niespełnienia.
Ponadto, kobiety częściej doświadczają poczucia samotności i braku społecznego wsparcia, co dodatkowo nasila objawy depresyjne. Przewlekłe napięcie emocjonalne oraz tłumienie negatywnych emocji, takich jak gniew czy frustracja, są istotnymi czynnikami ryzyka rozwoju zaburzeń depresyjnych u kobiet. Mechanizmy socjalizacyjne, które od dzieciństwa uczą dziewczęta unikania ekspresji gniewu oraz konformizmu wobec norm społecznych, mogą sprzyjać rozwojowi reakcji depresyjnych w sytuacjach stresowych
Przytłoczenie, zagubienie, nie umiejętność odpuszczania
Współczesne kobiety wchodzą w dorosłość z przekonaniem, że muszą spełniać wszystkie oczekiwania naraz. Mają być inteligentne, zadbane, ambitne, ale jednocześnie ciepłe, wspierające i skromne. Odnosić sukcesy zawodowe, ale nie zaniedbywać obowiązków domowych. Być niezależne, ale nie na tyle, by onieśmielać mężczyzn. Ta nieustanna presja prowadzi do chronicznego zmęczenia, poczucia winy i lęku przed oceną.
Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Stanforda wskazują, że kobiety znacznie częściej niż mężczyźni odczuwają winę, gdy stawiają swoje potrzeby na pierwszym miejscu. Wychowanie i normy społeczne narzucają im przekonanie, że poświęcenie siebie jest miarą wartości. Perfekcjonizm staje się narzędziem przetrwania w rzeczywistości, w której kobieta musi być lepsza, bardziej przygotowana i bardziej wytrzymała, by osiągnąć tyle samo co mężczyzna.
Konsekwencje są poważne. Badania pokazują, że kobiety wykazujące cechy perfekcjonizmu są bardziej podatne na wypalenie zawodowe, zaburzenia psychiczne oraz problemy ze zdrowiem fizycznym. Perfekcjonizm jest powiązany z podwyższonym ryzykiem depresji, zaburzeń odżywiania oraz stanów lękowych. Co więcej, napięcie związane z koniecznością udowadniania swojej wartości nie ogranicza się do życia zawodowego – przekłada się również na relacje rodzinne i osobiste, prowadzi do chronicznego niezadowolenia i uczucia niespełnienia.
Wypalenie zawodowe
Wypalenie zawodowe staje się coraz powszechniejszym problemem wśród kobiet, które balansują życie zawodowe z obowiązkami domowymi. Stres związany z próbą sprostania wszystkim oczekiwaniom – zarówno zawodowym, jak i prywatnym – prowadzi do wypalenia.
Praca w permanentnym stresie oraz obciążenie fizyczne zwiększają ryzyko wystąpienia chorób psychosomatycznych.
Badania wskazują na związek między stresem zawodowym a problemami zdrowotnymi, takimi jak nowotwory czy choroby serca.
Kobiety, szczególnie te, które pracują w wymagających zawodach lub prowadzące własny biznes, często nie mają czasu na odpoczynek i regenerację. W rezultacie czują się wyczerpane, zestresowane i tracą radość z tego, co kiedyś było ich pasją.
Presja społeczna, by wyglądać idealnie, jest szczególnie silna u kobiet. Media, internet, reklamy – wszystko to promuje nienaturalne wzorce piękna, które kobiety czują się zobowiązane spełniać. Ta presja prowadzi do zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja czy bulimia, które są wynikiem niskiej samooceny i ciągłego poczucia, że nie wyglądają wystarczająco dobrze. Kobiety często odczuwają, że muszą być smukłe i doskonałe, co prowadzi do niezdrowych nawyków żywieniowych i emocjonalnych zawirowań.
Według badań istnieje związek między uzależnieniem od pracy a zaburzeniami odżywiania. Spośród kobiet spełniających kryteria uzależnienia od pracy, około 5% miało zdiagnozowane zaburzenia odżywiania
Kryzys tożsamości
Zmiany w rolach społecznych często prowadzą do kryzysu tożsamości. Kobiety, które pragną realizować się zawodowo, mogą czuć się winne, że poświęcają mniej czasu rodzinie. Z kolei te, które wybierają rolę opiekunek domowych, spotykają się z oceną społeczną sugerującą, że "marnują swój potencjał". Pojawia się pytanie: czy można spełnić wszystkie oczekiwania naraz?
Psychoterapeuci coraz częściej pracują z pacjentkami, które czują się przytłoczone niemożnością pogodzenia różnych ról.
Wiele kobiet przesuwa moment macierzyństwa na poźniejszy etap bo m.in. boją się utracić poczucie niezależności.
Wiele kobiet boryka się z poczuciem, że nie są wystarczająco dobre – zarówno w sferze zawodowej, jak i osobistej. W efekcie pojawia się lęk, obniżona samoocena, a w skrajnych przypadkach – depresja.
Narastający problem chorób i zaburzeń psychicznych
Statystyki pokazują, że kobiety zmagające się z problemami psychicznymi częściej zgłaszają się po specjalistyczną pomoc aniżeli mężczyźni.
Z badan nad wpływem pandemii Covid-19 oraz inflacji na kondycję psychiczną Polaków wynika, że blisko połowa Polaków (48%) deklarowało obniżenie nastroju i samooceny oraz depresje, stany lękowe, objawy nerwicowe lub ogólne pogorszenie się stanu psychicznego.
Według raportu opublikowanego przez Kliniki.pl, 22% dorosłych Polaków skorzystało z psychoterapii w ciągu ostatnich pięciu lat. Najczęstszymi powodami były problemy emocjonalne, stres zawodowy oraz problemy rodzinne. Interesujące jest również to, że choć kobiety częściej korzystają z psychoterapii, to mężczyźni częściej zgłaszają stres zawodowy i problemy rodzinne jako powody rozpoczęcia terapii.
W pułapce wzorców
Od najmłodszych lat jesteśmy kształtowani przez wzorce społeczne, które określają, kim „powinniśmy” być. Literatura, media i kultura masowa przez dekady kreowały sztywne role płciowe – zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. Ale jakie są konsekwencje tych narracji?
Kobiety przez wieki przedstawiano jako opiekuńcze matki i wierne żony. W klasycznych powieściach, takich jak „Duma i uprzedzenie” Jane Austen, Lizy Bennet nagradza się za rozsądny wybór męża, podczas gdy Anna Karenina Lwa Tołstoja, która sprzeciwia się społecznym normom, kończy tragicznie. Wzorzec ten utrwalał przekonanie, że kobieta pragnąca niezależności musi ponieść karę.
Mężczyźni z kolei byli kreowani na silnych i niezależnych, pozbawionych słabości i emocji. Badania Tony’ego Portera („The Man Box”) pokazują, że chłopcy od dzieciństwa uczą się tłumić uczucia, co prowadzi do wyższych wskaźników depresji i samobójstw wśród mężczyzn. Filmy i literatura, od Jamesa Bonda po postacie z filmów akcji, promowały obraz męskości opartej na dominacji i "nie pieszczeniu się ze sobą".
XX wiek przyniósł zmiany – pojawiły się postacie kobiece, które walczyły o własną niezależność, jak Jo March z „Małych kobietek”. Jednak stereotypy ewoluowały zamiast zanikać. Dziś kobiety mają być zarówno doskonałymi matkami, jak i liderkami zawodowymi, a mężczyźni – jednocześnie wrażliwi i silni. Media społecznościowe wzmacniają te nierealistyczne standardy. Jean Twenge w swoich badaniach nad pokoleniem Z wykazała, że wzrost popularności Instagrama i TikToka koreluje z rosnącymi poziomami lęku i depresji u młodych ludzi, którzy czują presję bycia „idealnymi”.
Kultura przez wieki definiowała ludzi przez ich role społeczne, co miało realne konsekwencje dla ich zdrowia psychicznego i samopoczucia. Dopiero współczesne badania i literatura, takie jak „Biegnąca z wilkami” Clarissy Pinkoli Estés czy „The Mask You Live In” Jennifer Siebel Newsom, zaczynają podważać te ograniczenia.
Dlaczego kobietom może być trudniej podążać własną drogą
Zmiana to proces, który powinien oznaczać rozwój, ale dla wielu kobiet wiąże się przede wszystkim z lękiem. Społeczne oczekiwania wobec kobiet są dość sztywne – próba wyjścia poza schemat spotyka się z krytyczną oceną. Psychologowie wskazują, że lęk przed oceną jest jedną z głównych barier hamujących kreatywność.
Ludzie, którzy czują się oceniani, częściej rezygnują z własnych pomysłów, autocenzurują się i unikają eksperymentowania.
Badania pokazują, że kobiety po porodzie często doświadczają spadku kreatywności i energii twórczej (Evers & Rasche, 2020). Z jednej strony wynika to ze zmęczenia i hormonalnych zmian, z drugiej – z kulturowego przekazu, który sugeruje, że matka, która myśli o sobie, jest egoistką.
Paradoksalnie coraz więcej badań wskazuje, że samo macierzyństwo może być katalizatorem rozwoju. Psycholożka Anna Abraham (2018) zwraca uwagę, że elastyczność poznawcza, niezbędna w procesie wychowywania dziecka, sprzyja rozwijaniu nowych umiejętności i kreatywnego myślenia. Matki często stają się bardziej innowacyjne, ponieważ uczą się zarządzać czasem, rozwiązywać problemy i podejmować szybkie decyzje.
Problemem i ograniczeniem dla rozwoju kobiet jest wciąż istniejący nierówny podział obowiązków i długofalowa opieka nad dziećmi, która często spoczywa na barkach kobiet.
Badania Polskiego Instytutu Ekonomicznego pokazują, że kobiety w Polsce częściej pracują w niepełnym wymiarze godzin niż mężczyźni, a jednym z głównych powodów jest konieczność łączenia pracy z opieką nad dziećmi. W 2021 roku tylko 5% mężczyzn i 17% kobiet deklarowało, że zredukowało godziny pracy ze względu na obowiązki domowe.
Ponadto, kobiety częściej decydują się na pracę zdalną lub wybierają zawody, które pozwalają na większą elastyczność (np. edukacja, administracja, praca w kulturze), co może ograniczać ich możliwości awansu i rozwoju zawodowego.
Wiele kobiet odkłada rozwój zawodowy i edukację na moment, gdy dzieci stają się bardziej samodzielne. Jednak badania pokazują, że kobiety po dłuższej przerwie na macierzyństwo często napotykają trudności w powrocie na rynek pracy, zwłaszcza jeśli ich kompetencje technologiczne lub zawodowe nie były aktualizowane.
Raport McKinsey „Women in the Workplace 2022” pokazuje, że kobiety po przerwie zawodowej rzadziej wracają na wysokie stanowiska, ze względu na konieczność opieki nad dziećmi i organizacji życia rodzinnego na co dzień.
Choć w ostatnich latach ojcowie coraz częściej angażują się w opiekę nad dziećmi, dane pokazują, że wciąż to matki ponoszą większą odpowiedzialność za życie rodzinne. Według danych z 2023 w Polsce z urlopu rodzicielskiego korzysta jedynie 7% ojców, co oznacza, że większość obowiązków w pierwszych latach życia dziecka spada na kobiety.
Badania Polskiego Instytutu Ekonomicznego pokazują, że nawet w parach, w których oboje rodzice pracują na cały etat i mają dzieci między 1 a 9 rokiem życia, w 68 proc. przypadkach matka jest głównie odpowiedzialna za opiekę nad dziećmi. Taka prawidłowość utrzymuje się również w sytuacji, kiedy kobieta zarabia więcej niż mężczyzna, czyli de facto jest głównym żywicielem rodzin
W krajach skandynawskich, gdzie systemy wspierające równy podział obowiązków są bardziej rozwinięte (np. obowiązkowy urlop tacierzyński w Szwecji), obserwuje się większe zaangażowanie mężczyzn w życie rodzinne, co przekłada się na wyższą aktywność zawodową kobiet.
Przekleństwo wielozadaniowości
Tradycyjna rola kobiety jako opiekunki domu i rodziny stopniowo ewoluowała w kierunku wielozadaniowości. Współczesne kobiety mają możliwość kształcenia się, rozwijania kariery i podejmowania decyzji o swojej przyszłości. Jednak ta wolność wiąże się także z dużą presją – próbują pogodzić role bycia lepszymi matkami, ambitnymi pracowniczkami, zaangażowanymi partnerkami oraz dbającymi o siebie osobami.
Badania wskazują, że kobiety częściej niż mężczyźni odczuwają presję bycia "idealnymi". To dążenie do perfekcji nierzadko prowadzi do chronicznego stresu, wypalenia zawodowego oraz problemów ze zdrowiem psychicznym. Wielozadaniowość, choć postrzegana jako atut, staje się obciążeniem, które powoduje przemęczenie i spadek poczucia własnej wartości.
Pokoleniowe trendy
Przez dekady kobiety były utożsamiane przede wszystkim z rolą opiekunki i gospodyni domowej. Jednak XXI wiek przynosi ogromne zmiany – coraz więcej kobiet zdobywa wyższe wykształcenie, angażuje się w rozwój zawodowy i podejmuje decyzyjne stanowiska.
To przekształcenie ról społecznych wprowadza jednak nowy rodzaj napięcia – konflikt między aspiracjami zawodowymi a tradycyjnymi oczekiwaniami społecznymi.
Wielu badaczy zwraca uwagę na tzw. "podwójne obciążenie" – kobiety, mimo zawodowej niezależności, nadal wykonują większość prac domowych i opiekuńczych.
Raporty OECD wskazują, że w wielu krajach kobiety przeznaczają na obowiązki domowe dwa razy więcej czasu niż mężczyźni, co prowadzi do zmęczenia, frustracji i wypalenia.
Presja społeczna i rodzinne oczekiwania
Wcześniejsze pokolenia kobiet implementowały swoim córkom model matki i żony. Dziewczynki od najmłodszych lat uczyły się, że powinny być „grzeczne”, troskliwe i pomocne. W rodzinach często dostawały sygnały, że ich przyszłość powinna opierać się na roli żony i matki. Babcie, matki, ciotki – same wychowane w tradycyjnych wartościach – często podświadomie przekazywały młodym kobietom komunikat: „Najważniejsze to znaleźć dobrego męża” albo „Kobieta spełnia się w macierzyństwie”.
Nawet jeśli teraz głośno nie wybrzmiewają te oczekiwania to wciąż w głowach wielu tworzą się oceny na temat roli kobiet i wymagania stawiane kobietom.
Kiedy kobieta wybiera karierę zamiast rodziny (lub odwleka macierzyństwo), może spotkać się z krytyką. Słyszy: „Nie boisz się, że zostaniesz sama?”, „Zegar biologiczny tyka!”, „Dziecko to prawdziwe szczęście”. Z kolei te, które poświęcają się rodzinie, bywają oceniane jako „te, które zmarnowały swój potencjał”.
Nierówne traktowanie i oczekiwania mężczyzn
Choć sytuacja kobiet na rynku pracy poprawia się, wciąż kobiety spotykają się z nierównościami. Są częściej pytane na rozmowach kwalifikacyjnych o plany macierzyńskie, rzadziej awansują, a ich zarobki w wielu branżach są niższe niż mężczyzn na tych samych stanowiskach.
Do tego dochodzą oczekiwania ze strony partnerów. Nadal pokutuje przekonanie, że to kobieta powinna dbać o dom, organizować życie rodzinne i zajmować się dziećmi, nawet jeśli pracuje zawodowo na pełen etat. Wiele kobiet czuje się zmęczonych rolą „zarządzającej domem”, której nikt nie docenia.
Z drugiej strony mężczyźni również czują presję. Wymaga się od nich, by byli głowami rodziny, dostarczali stabilności finansowej, ale jednocześnie byli obecni emocjonalnie i wspierali partnerki. Problem w tym, że wielu mężczyzn nadal nie potrafi lub nie umie w pełni przyjąć tej drugiej roli, co wzmaga nierówność w relacjach.
Z czym mierzą się dzisiejsze kobiety?
Każde pokolenie kobiet mierzy się z innymi wyzwaniami, jednak XXI wiek przynosi rewolucję w zakresie ról społecznych, postrzegania siebie oraz oczekiwań wobec życia. Bycie kobietą w dzisiejszym świecie to często balansowanie między sprzecznymi oczekiwaniami. Z jednej strony promuje się niezależność, karierę i samorealizację, z drugiej – kobieta nadal jest oceniana przez pryzmat rodziny, macierzyństwa i poświęcenia dla bliskich. Trudności pogodzenia obu ról wywołują kryzys z którym coraz częściej mierzą się kobiety szukające pomocy w gabinetach psychoterapeutycznych. Depresja, lęk i niepokój, niespełnione ambicje i wysokie oczekiwania, wypalenie czy permanentne zaniżanie swojej wartości. To jedne z wielu dolegliwości z którymi zgłaszają się do psychologów.
KONTAKT
Masz pytania?
Chcesz wiedzieć, czy psychoterapia jest dla Ciebie? A może chcesz dowiedzieć się czy rozpocząć terapię indywidualna czy par ? Zostaw swoje dane kontaktowe, a skontaktuję się z Tobą.
Informacje
holistycznaterapiawasilewska@gmail.com
+48 501314029
ul. Stefana Jaracza 56 lok 1
90-262 Łódź
Firma
Beata Matys Wasilewska
Strona www stworzona w kreatorze WebWave.